Ndërtohen mbi 30 stacione ushqimi për t’i shpëtuar nga rreziku i ngrohjes globale

Në natyrën e Norvegjisë jugore, dhelprat e rrezikuara të Arktikut po përpiqen të gjejnë ushqim të mjaftueshëm për të ngrënë.

Ndryshimet klimatike kanë zvogëluar numrin e brejtësve që dhelprat hanë. Kjo është arsyeja pse shkencëtarët që mbarështojnë këto kafshë të rrezikuara kanë ngritur gjithashtu më shumë 30 stacione ushqimi në të gjithë Norvegjinë.

“Mbarështimi për dhelprat arktike u krijua në 2005 si një iniciativë ruajtjeje. Kishte shumë pak dhelpra arktike të mbetura në atë kohë në Skandinavi, më pak se ndoshta 50.”

Është një hap i rrallë dhe i diskutueshëm në qarqet e ruajtjes. Por pa programe të tilla ushqimi, disa thonë se kafshët do të zhdukeshin. Dhelpra Arktike ka qenë prej kohësh një simbol i Veriut të Largët.

Një numër i madh i tyre u zhduk të gjithë Skandinavinë nga gjuetarët që kërkonin gëzofin e tyre të bardhë në vitet 1920 dhe 1930. Kjo dhelpër është në logot si për Këshillin Arktik ashtu edhe për markën suedeze të jashtme Fjallraven. 

Si pjesë e programit të financuar nga shteti për të rivendosur dhelprat e Arktikut, Norvegjia ka ushqyer popullsinë për gati 20 vjet, me një kosto vjetore prej rreth 275,000 €. Që nga viti 2006, programi ka ndihmuar në rritjen e popullsisë së dhelprave nga 40 në Norvegji, Finlandë dhe Suedi, në rreth 550 në të gjithë Skandinavinë sot. 

“Qëllimi i stacionit të riprodhimit është të prodhojë këlyshë, pasardhës, të cilët rriten në objektin këtu dhe më pas pasi të bëhen të rritur, lëshohen më pas në natyrë, në popullata të ndryshme.”

Por tani dhelprat po përballen me një armik të ri të padukshëm. Dhelprat e Arktikut duhet të gjuajnë mjaftueshëm brejtësit e vegjël të quajtur lemingë për t’ia dalë mbanë dimrave të gjatë. Por shkencëtarët thonë se temperaturat e ngrohta kanë bërë që popullsia e brejtësve të bjerë në vitet e fundit.

“Ne i kemi ngarkuar dhelprat në kutitë e tyre të transportit. Dhe më pas i kemi çuar rreth 25 kilometra jashtë në një strofkë të njohur dhelprash në Arktik. Ndryshimi i klimës ka padyshim një ndikim të madh dhe një efekt tek gjahu dhe veçanërisht prenë e tyre të preferuar, lemmingët dhe brejtësit e tjerë.”

Këlyshët e dhelprave rriten në një mjedis të rrethuar në natyrë pranë Oppdal, një zonë e largët rreth 400 kilometra në veri të Oslos, ku shkencëtarët monitorojnë shëndetin dhe zhvillimin e tyre dhe përpiqen t’i parandalojnë ata që të sulmohen nga shqiponjat përpara se të lëshohen në natyrë si vijon dimrit.

Në popullatën aktuale, shkencëtarët shprehen se mund të duhen edhe 25 vjet të tjera për të arritur objektivin e programit për 2000 dhelpra arktike që të kalojnë të lirë nëpër Skandinavi.

“Në zonat malore ku kemi lëshuar dhelpra dhe gjithashtu në zonat me gurë, ne kemi stacione ushqimi për dhelprat e Arktikut. Ato përbëhen nga fuçi, ku dhelprat mund të futen. Nëse ndalojmë ushqimin tani, do të shohim një ulje të numrit të popullsisë dhe kjo do të ishte vërtet e dëmshme.”

Shkencëtarët thanë se dhelpra shumohet shumë mirë vetëm kur ka një kulm në popullatën e brejtësve. Por një studim i vitit 2020, nga Journal of Wildlife Management zbuloi se dhelprat në strofkat e vendosura pranë stacioneve të ushqimit kishin më shumë gjasa të shumoheshin me sukses sesa ato që ndodheshin më larg.

Por ushqyerja e kafshëve për të siguruar mbijetesën e një popullate e njohur si ushqyerja suplementare e cila është një çështje e diskutueshme. Mund të përhapë sëmundje në popullatë, pasi kafshët grumbullohen rreth stacioneve të ushqimit ku mund të përhapen patogjenët. Nga ana tjetër disa shkencëtarë thonë se programe të tilla ushqimore janë të nevojshme për të parandaluar zhdukjet.

“Ky lloj i ushqyerjes së popullatave të egra është mjaft unik. Shumë nga ushqimet suplementare që po bëhen, me sa di unë të paktën, janë për thundrakët ku ushqehen drerët dhe specie të tilla për t’i mbajtur ata gjallë gjatë dimrit. Por ky lloj ushqimi në disa zona është mjaft i rrallë.”

Të mbijetosh në shkretëtirë mund të jetë e vështirë. Ndërsa popullsia e egër tani është rreth 300 në Norvegji, shkencëtarët kanë edukuar dhe lëshuar rreth 470 dhelpra që nga fillimi i programit. Dhelprat jetojnë vetëm tre deri në katër vjet.

“Unë mendoj se kemi një rrugë të gjatë në shpëtimin e specieve. Ne kemi parë tashmë se popullsia po rritet. Ne po bëhemi më të mëdhenj dhe po marrim më shumë shkëmbime individësh midis popullatave. Por unë ende mendoj se kemi disa mënyra për të shkuar përpara se të mund të themi se ne vërtet kemi shpëtuar specien.”

Por programi nuk është as në gjysmë të rrugës për të arritur qëllimin e rreth 2,000 dhelprave të egra në të gjithë Skandinavinë, për të cilën shkencëtarët thonë se është madhësia e popullsisë që nevojitet për të qenë në gjendje t’i rezistojë natyrshëm numrit të ulët të brejtësve.

Klan News