Miliona ukrainas mbetën pa energji elektrike në vitin 2024, pasi Rusia i intensifikoi sulmet kundër infrastrukturës energjetike të Ukrainës. Ky vend kërkoi një takim të jashtëzakonshëm të Bordit të Guvernatorëve të Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Bërthamore (IAEA), i cili u mbajt më 12 Dhjetor, në përgjigje të sulmeve ruse. Me këtë rast, shefi i IAEA-s, Rafael Grossi, e dënoi një sulm me dron që shkatërroi një makinë të agjencisë në Ukrainë, në fillim të kësaj jave, duke thënë se sulmi “kishte qëllim të qartë për të shkaktuar dëme”.

Ndryshimi i taktikave

Prej se Rusia nisi pushtimin në shkallë të plotë të Ukrainës në shkurt të vitit 2022, u regjistruan mbi 1.000 sulme. Në vitin e parë të luftës, ato kishin në shënjestër rrjetin e shpërndarjes së rrymës, për të kaluar këtë vit direkt në objektet e prodhimit.

Para vitit 2022, centralet bërthamore, termike dhe hidrocentralet e Ukrainës, si dhe burimet e rinovueshme prodhonin 44 gigavate energji elektrike. Vendi konsumonte rreth 26 gigavate, ndërsa tepricën e eksportonte.

Gjatë muajve të parë të luftës, Ukraina humbi 18 gigavate të kapaciteteve prodhuese, për shkak të pushtimit të territoreve të saj nga forcat ruse. Termocentrali bërthamor, Zaporizhja, në Ukrainën juglindore, i cili u kap nga forcat ruse, përmbushte gati 20 për qind të nevojave të vendit për energji elektrike.

Përshkallëzimi i sulmeve më 2024

Gjatë këtij viti, Rusia i përshkallëzoi sulmet e saj ndaj objekteve energjetike në Ukrainë. Ndërmjet marsit dhe gushtit, ajo kreu nëntë valë të mëdha sulmesh komplekse në 20 nga 24 rajonet e kontrolluara nga Kievi. Forcat ruse nuk i sulmuan drejtpërdrejt termocentralet bërthamore të Ukrainës, që janë nën kontrollin e saj, por centralet u prekën.

Ndërprerjet në rrjetin elektrik dhe goditjet në nënstacionet e transformatorëve bënë që shumë reaktorë bërthamorë të mbylleshin përkohësisht. Vetëm këtë vit, Ukraina humbi 9 gigavate të kapacitetit gjenerues për shkak të sulmeve ruse – kryesisht nga dronët dhe raketat – sipas Ministrisë së Energjisë në vend. Komisioni i Pavarur Ndërkombëtar Hetimor i OKB-së në Ukrainë tha se sulmet ruse ndaj infrastrukturës energjetike janë sistematike, joproporcionale dhe përbëjnë krim lufte.

Komplikimet nga dimri

Moti në dimër i bën problemet edhe më të mëdha.

Oleksandr Kharchenko, drejtor i Qendrës Kërkimore të Industrisë së Energjisë, me seli në Kiev, thotë se në ditë dimri, kur temperaturat janë nën zero gradë në Ukrainë, nevojiten 18 gigavate energji elektrike për t’i përmbushur nevojat e konsumit.

Por, ai thotë se në dispozicion janë vetëm 12-13 gigavate.

“Edhe me shtesën prej 1.7 gigavati nga importet eventuale nga Evropa, mungesa mbetet e konsiderueshme”, thotë Kharchenko, duke shtuar se ndërprerjet e energjisë elektrike mund të zgjasin deri në 10-12 orë në ditë.

Një problem tjetër stinor, sipas tij, është se hidrocentralet nuk mund të gjenerojnë aq shumë gjatë dimrit, sepse niveli i ujit është shumë i ulët.

Për më tepër, shumë nga termocentralet – për shembull, me gaz dhe qymyr – janë të vjetra dhe të dëmtuara, thotë ai.

“Çdo ditë ka njësi energjie me qymyr që futen në riparime. Ato janë më shumë se 50 vjeçe”, thotë Kharchenko.

Sipas tij, këto nuk janë më modele të besueshme.

“Unë mendoj se prodhimi [i termocentraleve] me qymyr po i kalon vitet e fundit dhe fizikisht ato nuk do të zgjasin shumë”, përfundon ai./REL